Yazım Kuralları “İkilemelerin Yazılışı”

İkilemelerin Yazılışı

Anlamı pekiştirmek, güçlendirmek, anlatımı daha çekici hale getirmek için aynı sözcüğün, eş, yakın, karşıt anlamlı veya sesleri birbirini çağrıştıran sözcüklerin yan yana kullanılmasıyla oluşturulan sözcük grubuna “ikileme” denir.

İkilemeler ayrı yazılır:

adım adım, ağır ağır, akın akın, allak bullak, aval aval (bakmak), çeşit çeşit, derin derin, gide gide, güzel güzel, karış karış, kös kös (dinlemek), kucak kucak, şıpır şıpır, tak tak (vurmak), takım takım, tıkır tıkır, yavaş yavaş, kırk elli (yıl), üç beş (kişi), yüz yüz elli (yıllık) vb.

bata çıka, çoluk çocuk, düşe kalka, eciş bücüş, eğri büğrü, enine boyuna, eski püskü, ev bark, konu komşu, pılı pırtı, salkım saçak, sere serpe, soy sop, süklüm püklüm, yana yakıla, yarım yamalak vb.

m ile yapılmış ikilemeler de ayrı yazılır: at mat, çocuk mocuk, dolap molap, kapı mapı, kitap mitap vb.

İsim durum ekleri ve iyelik ekiyle yapılan ikilemeler de ayrı yazılır:

baş başa, diz dize, el ele, göz göze, iç içe, omuz omuza, yan yana; baştan başa, daldan dala, elden ele, günden güne, içten içe, yıldan yıla; başa baş, bire bir (ölçü), dişe diş, göze göz, teke tek; ardı ardına, boşu boşuna, günü gününe, peşi peşine, ucu ucuna vb.

Aynı kelimenin tekrarıyla oluşan ikileme örnekleri

Merdivenleri ağır ağır çıktı.

Okul kapısından çıkınca koşa koşa babasına gitti.

Tezgahtaki iri iri erikleri görünce dayanamayıp 2 kilo aldı.

Emekli olduktan sonra adım adım tüm Anadolu’yu gezecekmiş.

Sen burada uslu uslu otur, ben birazdan geleceğim.

Bana sınıfta yaşadığın problemleri açık açık anlatmanı istiyorum.

Yurdun dört bir yanından akın akın gelen insanlar tören alanını doldurdu.

Nehrin karşısından suya atlayan bir kurbağa yüze yüze suya bıraktığımız karpuzun yanına geldi.

Bedava dağıtılan böreklerden alamayan çocuk ağlaya ağlaya evinin yolunu tuttu.

Elindeki deste deste paraları balkondan aşağı atıverdi.

Eş anlamlı kelimelerden oluşan ikileme örnekleri

Müdür yeni kılık kıyafet yönetmeliğini panoya asmış.

Ne yapacağımızı bilemezken güçlü kuvvetli bir adam ağacın dalını eğip kediyi kurtardı.

Bizden ses seda çıkmayınca babam şüphelenip odamıza geldi.

Akıllı uslu bir çocuk olacağı şimdiden belli.

Yılların getirdiği şan şöhret bile artık onu mutlu etmiyordu.

Evi köşe bucak aradık ama kolyeyi bir türlü bulamadık.

Her akşam eve yorgun argın geliyor, yemek yedikten sonra hemen yatıyordu.

Ellerindeki para ile bundan sonra mutlu mesut yaşayacaklarını zannettiler ama hiç de öyle olmadı…

Allah’tan sağlık sıhhat dışında başka bir şey dilemiyorum.

Bir daha gizli saklı işler çevirmeyeceğin konusunda anlaşmıştık.

Zıt anlamlı kelimelerden oluşan ikileme örnekleri

Alandaki büyük küçük herkes şarkıya eşlik ediyor.

Bata çıka tarlayı geçip, bağırıp duran muhtarın önüne geldi.

Bence er geç zaman makinesi icat edilecek.

Amcam Muhterem, az çok elektrik işlerinden anlar.

Bu evi aşağı yukarı yüz bin liraya satabilirsin.

Bisiklet sürmek düşe kalka öğrenilir.

Bu sokakta acı tatlı bir çok hatıramız var; ayrılık kolay olmayacak.

Başka bir şehre taşınma meselesini enine boyuna düşündün mü?

Altı üstü bir telefon; kullanmak ne kadar zor olabilir ki?

Sadece bir imza için bir haftadır devlet dairesine gide gele canım çıktı.

Biri anlamlı, diğeri anlamsız kelimelerden oluşan ikileme örnekleri

Odası çer çöp dolu.

Bahçenin etrafına yarım yamalak bir duvar örüp üzerini dikenli tellerle kapladı.

Kavak ağaçlarının arasındaki eğri büğrü duran kiraz ağacı hemen dikkat çekiyordu.

Bu eski püskü elbiseleri neden saklarsın anlamam.

Hafta sonu çoluk çocuk bütün mahalle pikniğe gidiyoruz.

Aşağıdaki parka toplanıp cümbür cemaat düğüne doğru yola koyuldular.

Üzerindeki yırtık pırtık elbiselerden ne kadar zor durumda olduğu anlaşılıyordu.

Ayşe ile bu aralar çok sıkı fıkı görünüyorsunuz; hayırdır?

Bu saatlerde kafede tek tük müşteri olur.

Yaşlı adam elindeki bastonla zar zor yürüyebiliyordu.

İkisi de anlamsız kelimelerden oluşan ikileme örnekleri

Hiç mırın kırın etmeden bana her şeyi anlatacaksın.

Böyle eften püften sebeplerle bir daha kapıma gelme lütfen.

Bir ara bodrumdaki ıvır zıvırları toplayıp kutulara koyalım.

Amcam abuk subuk konuşmaya başlayınca babam sinirlenip odayı terk etti.

Sağlığımız için abur cuburdan uzak durmaya gayret göstermeliyiz.

Topladıkları şeftalilerden eciş bücüş olanları meyve suyu yapımı için ayırdılar.

Yıllardır küs olduğu arkadaşını görünce apar topar masadan kalkıp lokantayı terk etti.

Merdivenleri paldır küldür inişinden ne kadar heyecanlı olduğu belli oluyor.

Köyden gelen kötü haberle düşünceleri allak bullak olmuştu.

Hastalandıktan sonra bu kadar kilo aldı; öncesinde çıtı pıtı bir kızdı.

Yansımalardan oluşan ikileme örnekleri

Bir köşeye oturmuş kendi kendine kıs kıs gülüyor.

akşama kadar horu horul uyudu.

Tükçeyi çat pat konuşabiliyor ama yazılanları rahatça anlayabiliyor.

Dağın yamacında şırıl şırıl akan şelalenin dibinde bir hazine saklıymış.

Bu parçayı da taktıktan sonra motor tıkır tıkır çalışacak.

Fokur fokur kaynayan suya çubuk makarnaları bırakıyoruz.

Vızır vızır geçen arabalardan yolun karşısına geçmek mümkün değildi.

Eğer böreği önceden ısıtılmış fırına verirseniz, böreğiniz çıtır çıtır olacaktır.

Beşiktaş bu sene gümbür gümbür şampiyonluğa gidiyor.

Tostunu hapur hupur, ayranını lıkır lıkır içtikten sonra bir oh çekti.

Hal eki alarak oluşan ikileme örnekleri

Gözümün önünde günden güne eriyor ve ben hiçbir şey yapamıyordum.

Akşama kadar bütün koridorları baştan başa temizledim.

Herkes gidince köpeği Boncuk ile baş başa kaldı.

Akşam gelsene; biz bize otururuz.

Bütün bir izin gününü annesiyle diz dize geçirdi.

İstediklerini alınca kol kola girip oradan ayrıldılar.

Dişe diş bir mücadelenin ardından finale iki oyuncu kaldı.

Bu sohbet uçtan uca şifreleme ile korunmaktadır.

Ona pek güven olmaz; daldan dala atlayan bir yapısı var.

Kötü haber kulaktan kulağa yayıldı.

-m harfi eklenerek oluşan ikileme örnekleri

Bu işten şaka maka dünyanın parasını kazandık.

Bu sıcak havada ders mers işlenmez.

Senden para mara istemiyorum; işi öğret yeter.

Akşama kadar yemek memek, bulaşık mulaşık uğraştım durdum.

Benim ev mev umrumda değil; hatırası önemli.

Arabayı yıkayacağım; bez mez bir şeyler var mı?

Bence kirayla mirayla uğraşma; sat gitsin.

Annem köye gittiğinden beri evde düzen müzen kalmadı.

Çocuğa resim mesim bir şeyler yaptır da oyalansın biraz.

Marketten yağ mağ falan filan alacakmış.

Sayılardan oluşan ikileme örnekleri

Beş on lira ateşlersin artık.

Tezgahtaki limonları üçer beşer poşetlere doldurup müşterilere veriyordu.

Basamakları beşer beşer çıkmaya çalışınca düştü.

Depodaki malzemeleri bir bir saydı, imzasını atıp gitti.

Uçuruma bir iki adım kala durabildim.

Üç beş kuruşluk malzemeyi internetten almaya değmez.

Tepsideki kurabiyeleri ikişer ikişer çocuklara dağıttı.

Evin önünde yedi sekiz kişi toplanmış yukarı doğru bakıyorlardı.

Cevizler, çuvalındaki delikten birer ikişer yola dökülmeye başlamıştı.

Buz bozuk telefonu sekiz on liraya anca satarsın.

Bitişik yazılan ikilemelere örnekler

Odayı altüst etti ama telefonunu bulamadı.

Biraz hoşbeşten sonra evlerimize gitmek üzere ayrıldık.

Demonte gelen dolabı babamla birlikte şipşak kuruverdik.

Ben bir porsiyon cızbız köfte sipariş ettim.

Evden dışarı çıkmıyor, kimseyle yüzgöz olmak istemiyordu.

Böyle karmakarışık, ne sorduğu belli olmayan soruları sınavda sormak hiç doğru değil.

Bağcıklarını sımsıkı bağladı ve koşmaya başladı.

Ülkemizdeki orman miktarı gitgide azalıyor.

 Birdenbire ayağa kalkıp bağırmaya başladı.

Bu çocuklar ne kadar birbirine benziyor!

İkilemelerin Özellikleri 

• İkilemeyi meydana getiren sözcükler ayrı yazılır. Bu sözcüklerin arasına hiçbir noktalama işareti konmaz:

Başbaşa verip bu işin içinden nasıl çıkacaklarını konuştular. (Yanlış)

Baş başa verip bu işin içinden nasıl çıkacaklarını konuştular. (Doğru)

Kardeşinin eğri-büğrü yürümesine sinirlenmişti. (Yanlış)

Kardeşinin eğri büğrü yürümesine sinirlenmişti. (Doğru)

• Bazı ikilemeler zaman içinde kalıplaşarak bitişik halde kullanılır duruma gelmiştir.

* Hayatımı altüst ettin.

* Bir saat hoşbeş edip hasret giderdik.

* Kendi aranızda fısfıs konuşmayı bırakın!

* Aldıklarını buzdolabına şipşak yerleştiriverdi.

* Bu akşam menüde cızbız köfte vardı.

* Hep susuyor, hiç kimseyle yüzgöz olmak istemiyordu.

* Karmakarışık bir ilişkinin ortasında buldu kendini.

• Sözcüklerinden birinin önüne “m” ünsüzü getirilerek yapılmış ikilemeler de ayrı yazılır:

süt müt, ceket meket, para mara, cam mam, yangın mangın.

• İsim hal ekleri ve iyelik ekiyle yapılan ikilemeler de ayrı yazılır:

* Göz göze geldiğimiz o günü unutmam mümkün mü?

* İşleri hızlıca bitirmek için el ele vermek gerekiyor.

* Ardı ardına gelen bu haberle adete beyninden vurulmuşa döndü.

* Hakem o pozisyonun omuz omuza mücadele olduğuna karar verdi.

* Borçlarını günü gününe ödemekten hiç ödün vermezdi.

* Odasının bir duvarını baştan başa enstrümanlarla donatmıştı.

* Boşu boşuna telaş yaptık.

Örnekler: *baş başa, *diz dize, *iç içe, *yan yana, *daldan dala, *günden güne, *içten içe, *yıldan  yıla; *başa baş, *bire bir,  *dişe diş,  *teke tek, *ardı ardına, *boşu boşuna, *darı darına,  *peşi peşine,

• İkilemenin arasına “mi” edatı getirilerek anlam daha da kuvvetlendirilebilir.

* Güzel mi güzel

* Dertli mi dertli

İkilemeyi Oluşturan Sözcükler Ek Alabilir mi?

• Türkçede, çekim eki alarak (iyelik eki, hal ekleri vs) meydana gelen ikilemeler bulunmaktadır.

el ele, diz dize, göz göze, nefes nefese, baş başa, arka arkaya, kıyıda köşede, sağdan soldan, eli ayağı, saçı başı, kaşı gözü, uzaktan uzağa…

• İkilemeyi meydana getiren kelimeler “yapım eki almış sözcükler” olabilir.

günlük güneşlik, irili ufaklı, güçlü kuvvetli, kırık dökük, yerli yersiz, dalgın dalgın, dertli dertli…

İkilemeyi Oluşturan Sözcüklerin Yerleri Değiştirilebilir mi?

• İkilemeyi oluşturan sözcükler, dilimizde kalıplaşmış bir şekilde kullanıldıklarından yerlerinin değiştirilmesi uygun olmaz. Yerlerinin değiştirildiğini varsayarak birkaç cümle oluşturacak olursak:

Subuk abuk laflarıyla hepimizi rahatsız etti.

Akşamları sadece zıvır ıvır yiyeceklerle beslendiğin için hastalanacaksın.

Görüldüğü gibi yakışıksız bir anlatıma bürünüyor cümle. Bu yüzden yerlerinin değiştirilmesi doğru olmamaktadır.

İkilemelerin Cümledeki Görevleri Nelerdir?

• İkilemeler cümlede isim, sıfat ve zarf görevinde kullanılabilir. Cümlede tamlama şeklinde bulunabilirler.

* Çok sevdiği bisikleti ile dağ taş demeden Beypazarı’na kadar gitti. (dağ taş = isim)

* Çocuklarını okutabilmek için malını mülkünü feda etti. (malını mülkünü = isim)

* Yıkık dökük bir odada koca bir ömür geçirdi. (yıkık dökük = sıfat)

* Memleketimin her bir yerini karış karış gezdik. (karış karış = zarf)

* Büyük yatırım yaparak kurduğu matbaa son zamanlarda tıkır tıkır işliyor. (tıkır tıkır = zarf)

İkilemelerin Yazılışı, İkilemelerin Cümledeki Görevleri Nelerdir, ikilemeler nasıl yazılır, yazım kuralları, sayıların yazılışı, Mastarlara Gelen Eklerin Yazılışı, Fiil Çekimi ile İlgili Yazılışlar, Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler, İkilemelerin Yazılışı, Alıntı Kelimelerin Yazılışı, Ünsüzlerin Nitelikleri, sert ünsüzler, yumuşak ünsüzler, çok heceli kelimeler, tek heceli kelimeler, ünlü düşmesi nedir, ünlü daralması, büyük ünlü uyumu, Küçük ünlü uyumu, yazım kuralları,  imla kılavuzu, Türk alfabesi, Latin harfleri, ünlü uyumu,  ünlü,  uzun ünlü, kalın ünlü, yazım klavuzu,ünlü düşmesi,ünlü, ünsüz,