Masalların Çocuk Gelişimine Etkileri
Öncelikle şunu belirtmek isteriz ki en güzel masallara en güvenli masallara ve masal arşivlerine sitemizden ulaşabilirsiniz.
Masallar çoğunlukla yaşanmamış, yaşanması imkânsız bazı olaylara bağlı olabileceği gibi, yaşanmış ancak sonradan anlatıla anlatıla olağanüstülüklere bürünmüş bir sözlü edebiyat ürünü olarak ifade edilirler.
Masal, genellikle halkın yarattığı, ağızdan ağıza, kuşaktan kuşağa anlatıla gelen, çoğunlukla insanların başından geçen, olağandışı olayları anlatan öyküler olarak tanımlanır. Masallar gerçek değil, hayal ürünleridir.
TDK’ ya göre masallar; özgürlüğün, sonsuzluk arzusunun içimizde aldığı biçimdir. Bu yüzden masal, hayatın en gerçek yanıdır.
İnsanoğlu kendi yaşam gerçeğini, çözüm önerilerini, beklentilerini masal olaylarına ve masal kahramanlarına yükleyerek anlatmış ve asırlardır bu yolla gelecek kuşakları ikaz etmeye, eğitmeye, yaşamın zorluklarına karşı onları donanımlı kılmaya çalışmıştır. Çünkü masal kahramanlarının karşılaştıkları sorunların hemen hepsiyle, yaşamın gerçekleri arasında koşutluk kurulabilir ve o masallardan ait oldukları toplumun yaşam gerçeğine ulaşılabilir.
Gerçeklik masallara dolaylı olarak yansır. Çocuk masal yardımıyla hayalden gerçeğe geçer, gerçeği hayalleri ile mukayese ederek somutlaştırır. Böylece kendi hayal dünyası ile anlatılan dünyayı birlikte yaşama fırsatı bulur. Masal, çocuğun yaşadığı iç dünyayı en iyi yansıtan araçlardan biri olduğu için, çocukların zevkini okşar. Daha açıkçası, masal çocuğun emrindedir; yanındadır; içindedir ve onun malıdır. Masal çocuk için bir alışkanlık değil bir ihtiyaçtır.
Masalların çocuk gelişimine birçok önemli ve değerli katkısı vardır. Masal anlatımı esnasında, bir yandan anlatan kişi ile çocuk arasında iletişim kurulurken diğer yandan da çocuğun bütün zihinsel faaliyetleri harekete geçer. Okuduğu veya dinlediği masallardaki karakterler hakkında hayaller kuran çocuk, olayların gelişimine göre iyiyi ve kötüyü, doğruyu ve yanlışı ayırt etmeyi öğrenir.
Masallarda verilen iletilere bakıldığında bunların en çok insan ilişkileri (arkadaşlık, dostluk, tevazu, yardım etme vb.) üzerine yani psikososyal gelişime yöneliktir. İkinci sırada yer alan iletilerin aile üzerine olduğu, üçüncü sıradakilerinse “zekâ, sağduyu, dikkat” gibi bilişsel ve psikolojik iletiler olduğu görülmektedir.
Dilin bütün incelikleriyle zenginleştirilmiş masal, çocukların ana dilinin ve hayal gücünün gelişimini sağlayan bir sanat ve eğitim-öğretim aracıdır. Henüz okuma yazma bilmeyen okul öncesi çağındaki çocukların başlıca fikir ve duygu besinini masallar teşkil eder. Çocuk masal sayesinde insan tiplerini ve çeşitli karakterleri de tanır. Masallar, çocuğa anadilinin nasıl kullanıldığını ilk öğreten, ona bu dilin türlü hünerlerini, kıvraklığını, zenginliğini, inceliğini ilk gösteren, çocuğu kendi dilini konuşanlara yaklaştıran duyguyu kazandıran temel unsurlardır. Masallarda insanoğlunun asırlardan beri yapıp ettiklerinin şifreleri vardır. Bu şifreleri çözmek; bireyin kendini keşfetmesi, yaratıcı düşünce geliştirmesi, olgu ve olaylara farklı açılardan bakabilmeyi öğrenmesi, çocukluğuna dönmesi gibi çok önemli özellikleri ortaya çıkarır.
Masallarda toplumun her sınıfına ait insanların yan yana bulunarak etkileşim ve iletişim içinde olmaları, çocukların, gerçeği hayalleri ile mukayese ederek somutlaştırmasına yardım eder. Halk kültürü ve masalları öylesine bereketli bir sahadır ki bu kaynaktan binlerce eser çıkarılması ve bunların işlenilerek çocuğun hem ahlâk hem de sosyal bakımdan eğitiminin sağlanması ve güzelliğin ne olduğunu öğrenmesi mümkündür. Çocuklara verilen soyut öğütler, masallar vasıtasıyla somutlaştığı gibi, masalların fantastik dünyasında güzelleşir. Masalların eğitimdeki en önemli görevi, çocuklara sunulan iyi kahraman örnekleriyle onların ruh dünyalarını geliştirmek ve karşılaştıkları problemleri yenerek onları hayata iyi bir şekilde hazırlamaktır. Masalların genellikle mutlu sonla bitmesi, çocuğun dünyasında olumlu etkiler yaratmaktadır. Çocukların masalları küçük yaştan itibaren adeta ezberler gibi okumaları dil becerilerinin gelişimi açısından da önemlidir. Masallar, çocukların beyinlerinin sağ üst yarısında yer alan hayal, yaratıcılık ve sanatçı yeteneklerine yönelik etkileriyle bilişsel gelişmesine katkı yapmaktadır. Ayrıca masallar, adalet ve dürüstlük düşüncesinin küçük yaşlarda kökleşmesini, yerleşmesini sağladığı için ahlak gelişiminin vazgeçilmez unsurları arasında yer alırlar.
Masalların çocukların gelişimine sağladığı önemli katkılardan bir diğeri de içinden çıktığı toplum ve onun değer yargılarıyla bütünleşmiş bir birey olarak sosyalleşmesini sağlamasıdır. Psikolojik açıdan ise, hayata her zaman umutla bakmayı, istenilen şeylere ulaşmada sabırlı olmayı, kıskançlığın doğurduğu kötü sonuçları, gereksiz korku ve evhamın insanları ne hale düşürdüğünü, dostlukların oluşması için karşılıklı saygı ve sevginin, bağışlayıcılığın, paylaşımın ne kadar önemli olduğunu, bir nevi somut olarak gözlemler Ayrıca çocukların oyunlarında benimsedikleri masal kahramanları ile özdeşim kurarak erkek ya da kadın olmaları (kızların prenses, erkeklerin kral) kendi cinsiyetlerini tanımlamaları ve sağlıklı cinsiyet algısı kazanmalarını etkiler. Bu bağlamda masallar çocukların hak hukuk olaylarını anlamlandırmasını, şekillendirmesini, hayata olumlu gözle bakabilmesini, kendini ifade edebilmesini ve başkalarına karşı duyarlı olabilmesini sağlar. Masallar, aynı zamanda insanoğluna uygarlaşma yönünü buldurmada yeterli eleştiri ve düşünme felsefesini sağlar.. İsmi ister Keloğlan, ister Harry Potter olsun her dönemde her toplumda insanı ve insana dair olan her şeyi biraz abartı biraz da hayal gücünün yardımıyla anlatmış olan masallar, hem gelecek nesillerin hayal güçlerinin gelişmesine katkı sağlaması hem de onlara kitap okumayı sevdirmesi açısından çok önemlidirler. Masallar çocukların gelişimine (bilişsel, duygusal, psikolojik, sosyal, dil, ahlak, cinsel) ve eğitimine katkılarının yanında kültürel değerlerin aktarılmasında da önemli roller üstlenmişlerdir.
(Masallarla sizinde hayal çarşılarınız olsun. Masalların renkli ve uçuk dünyasına girin. Masallarda dalgalarla boğuşun… Masallarda Güneşle şakalaşın. Masallar yoluyla ağaçlarla konuşun. Masallarda yıldızlarla yarışın. Masallarda değişik varlıklarla tanışın…. Masallarda cücelerle gülüşün… Masallarla çiçeklerle sevişin. Bunu başardığınız zaman hayatın tadına, mutlu insan olmanın zevkine varacaksınız.
Masalların yüzünüzde gülücükler bırakması temennisiyle…)(Nurdan Damla)
Kaynak: MASALLARIN ÇOCUK GELİŞİMİNE ETKİLERİNİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ
Investigating Effects of Tales on Children’s Development Through the Views of Teachers
Yrd. Doç. Dr. Mustafa ŞAHİN