Masal Nedir? Masalın Özellikleri Nedir? Masalın Çocuklara Etkileri Nasıldır?
Masal hakkında edineceğimiz bilgiler aşağıdaki başlıklar altında verilecektir.
Masalların Özellikleri Nelerdir?
Masal Çocukları Nasıl Etklier? Masalın Çocuklar İçin Önemi Nedir?
Çocuk Masallarında Aranan Nitelikler Neler Olmalıdır?
Masal Nedir?
Masal Nedir; Geçmişten günümüze, dilden dile anlatılagelen, çoğunlukla olağanüstü olayları ve durumları, yine olağanüstü kahramanlara ve olaylara bağlayarak anlatan halkın bağrından kopup gelen halk hikâyelerine masal adı verilir.
Türk toplumunda masal, çocukluk çağlarında anlatılan, içinde bulunduğumuz toplumun kültürel ve ahlaki kurallarını çeşitli motiflerle süsleyerek, kahramanları hayal ürünü, doğaüstü varlıklar ve hayvanlar olan genellikle olayları masallar ülkelerinde cereyan eden, dinleyicisini heyecanlandıran ve inandıran sözlü bir anlatım çeşididir ki burada masalı anlatan kişinin anlatış becerisi bu durumda oldukça etkilidir. Masalın okunma biçimi ve kullanılan ses tonu çok önemlidir. Anlatımda tekdüzelik kadar, abartılı anlatımdan kaçınmak gerekir. Vurgu elbette çok önemlidir ve masalı canlandırmak çocuğun ilgisinin dağılmasını engeller, heyecanın sürmesini sağlar.
Masallar, olağanüstü olabildikleri gibi gerçekçi de olabilir, yani gerçek kişilere, gerçek olaylara dayandıkları izlenimini veren masallar da vardır. Ama her iki masal çeşidinde de düş ürünü, uydurma oluş, ana niteliktir. Bu ise biçimde, anlatımda belirginleşir. Sözgelimi, destancının tersine masalcı, dinleyenleri anlatılanlara inandırmak savında değildir. Ne de hikâyeci gibi anlatılanlara gerçek süsü vermek ister. Daha masalın başındaki tekerlemeyle dinleyici masala hazırlanır. Olayın uydurmalığına dikkati çekilir. Anlatımsa kısa ve yoğundur. Olaylar önemlerine göre sıralanarak aktarılır ve miş’li geçmiş, şimdiki zaman ya da geniş zamanın rivayeti kullanılır.
Masalların Özellikleri
Masallarda her insanı ilgilendiren evrensel değerler ve konular anlatılır. Özellikle çocuklara doğruluk, dürüstlük, iyilik, güzellik, ahlaklı olmak, erdemli olmak, yardımseverlik gibi duygular verilmek istenir. Ayrıca çevredeki kişilerin, olayların ve yöneticilerin eleştirileri de yapılır. Haksızlıklara karşı halkın ve halk içinde bir önderin direnmesi ve sonuçta mutlaka üstün gelmesi işlenir.
Masallar olay eksenli bir edebiyat türüdür. Tamamen hayal ürünü olan olağanüstü olaylar vardır. Masallarda “olamaz” diye bir şey yoktur. Her şey olabilir ve bunlar konu olarak işlenir.
Masallarda, anlatım kısa ve yoğundur. Kahramanları doğa üstü özelliklere sahiptir. İçinde olağanüstü varlıklar bulundurur. Cinler, periler, devler, melekler gibi.
Masallarda yer ve zaman kavramları belirsizdir. Mekan adı olarak genellikle “Hint, Yemen, Kaf Dağı, Çin, Maçin” kullanılır. Olaylar bundan uzun yıllar önce, geçmiş zamanlar da gerçekleşir. Gerçek yer isimlerinden bahsedilir ancak masallarda anlatılanlar gerçekte bu yerler değildir.
Masallar, ders veren, eğitici, eğlendirici özelliklere sahiptir.
Genelde kalıplaşmış bir tekerleme ile başlar ve öyle biter. Masalların çoğu ” bir varmış, bir yokmuş” ya da ” evvel zaman içinde, kalbur saman içinde” gibi ifadelerle başlar, “Onlar ermiş muradına .. ” ya da gökten düşen üç elma ile hep mutlu sonla biter.
Masalların Bunlara tekerleme ya da döşeme denir. Tekerlemeden sonra olay ve dilek bölümleri gelir. Türk masallarında dilek bölümü biçiminde başlar.
Masallar halk düşüncesinin, halk kültürünün ortak ürünüdür. Sanatsal, kurmaca metinlerdir. Sözlü edebiyat ürünüdür. Karakterler ya çok iyi ya da çok kötüdür. Yazarları yoktur.
Masalda eğiticilik esastır. Aslında yerin, kişilerin ve zamanın hayalî olması da bundandır. Kimse rencide edilmeden insanlara ders verilir. Herkes masalın sonunda verilen dersten kendisine düşen payı alır. Masallarda kötülükler eleştirilerek okurun ve dinleyenin bu kötüler gibi olmaması istenir. İyiler ve iyilikler de yüceltilir ki okur veya dinleyici iyi olsun ve iyilik yapsın. Bu yüzden özellikle eğitimde masallardan yararlanılır.
Mensur bir yapıya sahiptir. Nazım-nesir karışık olan masal örnekleri de vardır.
Sunduğu evreni inandırıcı kılma gibi bir kaygı söz konusu değildir.
Milli ve dini motiflere hemen hiç yer verilmez.
Masallar, meydana geldikleri zaman bir kişinin malıyken, yaygınlaştıkça, yöreden yöreye, ülkeden ülkeye geçtikçe halkın malı olur. Masal, anonim bir türdür.
Masallarda genellikle iyilik – kötülük, doğruluk – haksızlık, adalet – zulüm, alçakgönüllülük – kibir… gibi zıt durumların temsilcisi olan kişilerin mücadelelerinden veya insanların ulaşılması güç hayallerinden söz edilir.M
Anlatımda genellikle geniş zaman veya öğrenilen geçmiş zaman kipi (-mişli geçmiş) kullanılır.
Masallarda genellikle bir eğitim amacı saklıdır; masallar bu yönüyle didaktik (öğretici) bir nitelik taşır.
Günümüzde bellli bir kişinin ortaya koyduğu yapma masallar da yazılmaktadır. Türk masalları üzerinde, bizde Pertev Naili Boratav, Eflatun Cem Güney gibi kişiler çalışmışlardır. Eflatun Cem Güney, edebiyatımızda “masalcı baba” olarak anılır. Pertev Naili Boratav’ın masallarla ilgili yaptığı iki önemli çalışma “Az Gittik Uz Gittik” ve “Zaman Zaman içinde” adı ile yayımlanmıştır. Billur Köşk Masalları, Tahir Alangu’ya aittir. Ayrıca Keloğlan masalları Türk edebiyatında büyük bir yer kaplamaktadır. Keloğlan’ın kurnazlığı ve üstün zekası ön plana çıkarılan özelliklerdendir.
Masal türünün Hindistan’da doğduğu sanılmaktadır.
Evrensel esaslara dayanır.
Anlatımda secilere yer verilir.
Metin hacmi olarak destandan ve halk hikayesinden kısadır.
Masal metinlerinin içerisinde diğer halk edebiyatı ürünlerine yer verilmiş olabilir.
Tasvir, soru – cevap, tekrar gibi yöntemler anlatımı şekillendiren hususlardır.
Türk masalları, sembolik açıdan zengindir. Türk masallarında Hızır, derviş, pir gibi karakterlere yer verilir; bu karakterler genellikle dualarının kabul görmesi yönüyle anlatılırlar.
Türk masalları ile ilgili derleme yapan ilk kişi Ziya Gökalp’tir.
Türk masalları ile ilgili ilk önemli bilimsel çalışmalar ise lgnacz Kunos’a aittir.
Behçet Necatigil’e ait Üç Turunçlar ve Ziya Gökalp’e ait Alageyik adlı eserler önemli manzum masal örneklerimizdendir.
Masalın Bölümleri
Masallar “serim, düğüm ve çözüm” olmak üzere üç bölümden oluşur.
Serim: Tekerlemelerle giriş yapılır. Kahraman tanıtılır. Konu verilir.
Düğüm: Kahramanın başından geçen türlü türlü olaylar anlatılır. Okuyucunun merakı tahrik edilir. Olay bir çözüme kavuşturması gereken noktaya getirilir.
Çözüm: Bu bölümde olay bir sonuca bağlanır. İyiler kazanır. Kötüler kaybeder. İyilere ödül, kötülere ceza verilir. İyi dileklerle masal bitirilir.
Masal Çocukları Nasıl Etklier? Masalın Çocuklar İçin Önemi Nedir?
Masallar çocuk eğitiminde çocuklara karşılarına çıkan sorunlarla nasıl başedeceklerini öğretir. Çocuk hikaye ve masallardaki karakterlerin kişilik ve olaylara karşı çözümlerinden yola çıkarak kendi hayatında özleştirmeler yapar ve sorunlarla başetme de kendine kolaylıkla bir çözüm yolu açar. Kötülüklerden uzak durması gerektiğini zor ve kötü durumlarda onlarla nasıl başedeceğini öğretir.
Masallar çocukların hayal gücü ve yaratıcılıkları üzerinde çok etkilidir. Masallar çocukların duygusal yönden güçlenmeleri için çok faydalıdır. Masallar çocukların duygusal kaslarını güçlendirir, zor zamanlarında asılabilecekleri bir dal, kendilerini koruyabilecekleri duygusal sığınaklar oluşturmalarına yardımcı olur. Masallar çocuklara kendi hayal kırıklıklarıyla başedebilmenin yollarını öğretir.
Masal çocuğun hayal gücünün gelişmesine, düşünce ufkunun açılmasına yardımcı olur. Kelime dağarcığını zenginleştirir ve kavram öğrenimini hızlandırır, çocuğun merak duygusunu uyandırır.
Masallar yaratıcılığını, neden-sonuç ilişkisi kurma becerisini arttırır, çocuğun korkularını giderir. Özlemlerini dile getirir. Karşılaştıkları güçlükleri kavramasına, çözüm bulmasına yardım eder.
Masallar çocuğun iç dünyasının zenginleşmesine yardım eder. Onun duygularının ve kişiliğinin gelişiminde olumlu etkilere sahiptir.
Çocuk dinlediği masallardan kendine göre mantıksal çıkarımlar ve kendi değerlendirmelerini yapacağından dolayıdır ki bu sebeple seçilen masalın içeriği çok önemlidir. Çocuğun yaşına ve gelişimine uygun masallar seçilerek, doğal yollarla doğru kavramlar kullanılarak uygun masallar anlatılmalıdır. Masal çocuğun kişiliğinin gelişmesinde olumlu etkilere sahiptir. Masallar, çocukların çocukça sorunlarını küçümsemeyip onları ciddiye alır. Onlara güven verir. Geleceğe olan umutlarını arttırır.
Masallar evrensel değerleri öğretir. Hemen hemen her toplumda masallar anlatılır. Farklı toplumların farklı kültürlerine göre masallar vardır ancak hepsi de sonuç olarak aynı kapıyı açar. Hayatın anlamını, zekanın önemini, okumanın ne kadar faydalı olduğunu, çalışkanlığın başarıyı getirdiğini, iyiliğin kötülük karşısında hep üstün geldiği ve gelmesi gerektiğini hem okuyana hem de dinleyene tekrar tekrar öğretir.
Masallar ebeveynlerin çocuklarına eleştirel düşünme yeteneği kazandırmalarını sağlar. Şöyle ki uygun bulmadığınız masalların ardından konuşarak-tartışarak- çocuğunuzun aklında sorular, cevaplar oluşmasını sağlayarak tamamlayabilir ve çocuklarınıza eleştirel düşünme becerisi kazandırabilirsiniz.
Çocuk Masallarında Aranan Nitelikler Neler Olmalıdır?
Masallarda olaylar canlı ve hareketlidir. Bu sebeple, dil sade, anlatım akıcı olmalıdır. Düğüm noktası ustaca işlenmeli, olaylar beklenmedik şekilde sonuçlandırılmalıdır. Tasvirleri, kahramanların davranışları çocuklarda iyilik ve güzellik duygusunun gelişmesini sağlamalıdır.
Anlatılanlar zaman zaman çocukları neşelendirmeli güldürmeli ve eğlendirmelidir. Konusu ve kahramanları bakımından çocukları korkutmaktan ve üzmekten uzak olmalıdır.
Masalda çocukları, uyuşukluğa, boş inançlara yazgıcılığa yönelten telkinler bulunmamalıdır.
“Eğer çocuklarınızın zeki olmasını istiyorsanız, onlara masal okuyun. Eğer onların daha zeki olmalarını istiyorsanız, daha fazla masal okuyun”
Albert Einstein